Historia Somianki
Historia wsi Somianka
Barwna historia wsi sięga czasów średniowiecza. To Barcice były najstarszą osadą, położoną ok. 2 km od Somianki. Barcice należą do bardzo starych siedlisk. Pierwsze pisane dane pochodzą z 1185 roku (Partici). Wojewoda mazowiecki Żyro darował wtedy Barcice kościołowi pw N.P.M. ulokowanym na wschodnim przedmieściu Płocka. Donacja dotyczyła dużych obszarów ziemi na których powstaną później kolejne dobra kościelne, jak Somianka. Od tych czasów przez następne wieki była to własność kościelna a Barcice stały się w kolejnych latach majątkiem klasztoru sióstr norbertanek z Płocka.
Siółek ten rozwijał się z powodzeniem przez wiek XII do początku wieku XIII, wtedy to tereny te podbijać zaczęli Jaćwingowie i Litwini. Najazdy trwające do końca XIV wieku wstrzymały rozwój tych ziem. Po ustaniu najazdów zjeżdżać zaczęli tu nowi osadnicy.
W 1390 roku biskup płocki Stanisław erygował w Barcicach (pisane Barcicze) parafię. Wtedy też ruszyła budowa pierwszego drewnianego kościoła.
Do parafii włączony został duży obszar ziem, również prywatnych i to położonych po obu stronach Bugu od Serocka aż po po wyszkowskie Kręgi. Ten duży, scalony obszar dóbr kościelnych, dopiero zagospodarowywano.
W czerwcu 1410 przez tereny te ciągnęły z pn-wschodu wojska Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda, by 2 lipca 1410 r. połączyć się z wojskami polskimi pod Czerwińskiem i pociągnąć wspólnie pod Grunwald. Kilkusetletni dukt, ten średniowieczny szlak, widoczny jest do tej pory wśród pól pod skarpą parku somiankowskiego.
Somianka była już wtedy w XVI wieku najważniejszą miejscowością wśród czterech istniejących ówcześnie, w ramach dóbr zakonnych (Somianka, Volka Somienska, Plodi, Barczicze). Wieś była założona na prawie niemieckim. Chłopi mieli ściśle określony zakres praw i obowiązków, dzierżawiąc ziemię musieli opłacać czynsz. Mieli prawo odejścia ze wsi, tzn. prawo wychodu po spełnieniu określonych obowiązków. Na czele wsi stał sołtys (zwany też wójtem), który posiadał to stanowisko na prawach dziedzicznych.
Przewodniczył on w imieniu Norbertanek Płockich w ławie wiejskiej, t.j. w sądzie wiejskim. Dla tych czterech wsi zakonnych sąd znajdował się w Barcicach. Sołtysem Somianki był w drugiej połowie XVI wieku Paweł (zapisany Paulus advocatus villae). Wieś liczyła wówczas 14 łanów (dziś to ca. 250 ha), jeden łan obsiewało średnio 2 gospodarzy, daje to liczbę 28 gospodarzy. Podliczając, przy liczbie 5 osób w każdej rodzinie mogło tu mieszkać ca. 150 osób z rodzin kmiecych. Mieszkała tu również 1 rodzina uboższych chłopów (zagrodników) oraz jedna rodzina rzemieślnicza.
Potop szwedzki zahamował w połowie XVII wieku rozwój wsi, ludność kraju zmniejszyła się o 1/3, a wsie pustoszały. Przemarsz wojsk czy większe działania wojenne oszczędziły te ziemie ale regres gospodarczy tu dał się tu jednak mocno we znaki.
W 1638 roku w Somiance wybudowana została drewniana kaplica, w połowie XVIII wieku pełniła ona jeszcze funkcje kościoła parafialnego parafii Barcice. Istniała do początków XIX wieku, kiedy to została rozebrana. Co ciekawe pośród pól na niewielkim wzniesieniu udało się odnaleźć kamień z datą erygowania kaplicy w Somiance. Kamień ten przewieziony został przed wejście do obecnego kościoła. należy tu dodać, że obecny kościół to stary spichlerz dworski do którego po wojnie w latach 50’tych dobudowano absydę i dzwonnicę w postaci murowanej wieży.
Po II rozbiorze Polski, w 1796 r. rząd pruski skasował zakon a majątek somiankowski został włączony do dóbr rządowych Brańszczyk, które obejmowały wiele dawnych dóbr kościelnych na tym terenie. Po kasacie zakonu w Płocku w roku 1819, przeniesiono zakonnice do Czerwińska, płocki kościół i klasztor zniesiono, aby po kilku latach zamienić go na koszary dla wojska.
Bez swoich opiekunek sióstr Norbertanek płockich, opuszczona kaplica w Somiance zaczęła podupadać, aż w końcu została rozebrana. Przeniesiono wówczas ołtarz i obraz Matki Boskiej i umieszczono go w bocznej nawie kościoła w Barcicach, gdzie można go podziwiać po dziś dzień. Jest starszy o jeden wiek od obrazu z ołtarza głównego.
Po upadku powstania listopadowego administracja Królestwa Polskiego wydzierżawiła dobra somiańskie osobom prywatnym. W 1833 r. Skarb Królestwa sprzedał majątek Tomaszowi Chełmińskiemu. Dobra somiańskie (pisane też słomiańskie) składały się z folwarku i wsi Somianka, wsi Barcice, Płudy i Wólka Somiańska i miały obszar 220 włók miary nowopolskiej.
Po śmierci Tomasza Chełmińskiego w wyniku podziału majątek odziedziczyło czworo jego dzieci. W 1837 rodzeństwo sprzedaje majątek Wincentemu Rapackiemu, a ten z kolei sprzedaje Somiankę Pawłowi Grabowskiemu, ten Symforiuszowi Drewnowskiemu, dziedzicowi majątku Rogowo w ziemi łomżyńskiej ożenionemu z Zofią z Korwinów Kochanowską, primo voto Puszet de Puget. Zofia dokupiła dla swojego syna z pierwszego małżeństwa okoliczne ziemie i w 1854 r. właścicielem tych dóbr został baron Konstanty Judyt Puszet (Puszet du Puget). To rodzina pochodząca z Francji, która w pierwszej połowie XVIII wieku uzyskała polskie szlachectwo. Ojciec Konstantego, Antoni Puszet, był znanym żołnierzem napoleońskim i przywódcą powstania listopadowego w północno-wschodniej Polsce. Po upadku powstania pozostał na emigracji. Jego jedyny syn Konstanty Judyt (1822-1882) obrał inną drogę. Miał dobre stosunki z Rosjanami i w 1854 roku otrzymał potwierdzenie swojego tytułu barona.
Obok znajdujących się tu wcześniej, bo w 1837 r. zabudowań gospodarczych jak browar, wołownia i cegielnia zbudowano także młockarnię, młyn i gorzelnię.
W latach 1832–1835 Rosjanie wybudowali Trakt Białostocki (dzisiejsza DK nr 62), łączący Warszawę z St.Petersburgiem. Przy linijce wykreślono jego przebieg, łącząc Serock z Wyszkowem. Historyczna, średniowieczna droga prowadziła jednak nadal przez Nową Wieś, Popowo, Jackowo i Somiankę, Michalin, Kręgi w kierunku Wyszkowa.
Od 1839 r. w Somiance mieszkała Zofia Puszet. W 1844 r., przenosi się do wsi Płudy a majątek przekazuje Konstantemu, synowi z pierwszego małżeństwa. Zofia umiera w 1861 r. W Somiance mieszkali wtedy Konstanty Puszet z żona Ludwiką. Ok. 1869 Puszetowie wyjeżdżają do Krakowa zostawiając majątek małoletniemu synowi Janowi. W 1874 właścicielem był Jan Puszet ożeniony z Marią Mylo. Jan rozparcelowuje większą część majątku i sprzedaje go.
Jan umiera we Francji tuż przed I wojną światową. Majątkiem zarządza Maria Puszet. W 1921 roku wdowa sprzedaje majątek somiański Władysławowi Muellerowi. Państwo Muellerowie z 3 córkami Halina, Marią i Magdaleną władają Somianką aż do czasów okupacji niemieckiej. Podnoszą majątek z upadku rozwijając obok gospodarki rolnej hodowlę karakułów, uprawiając szparagi czy też tworząc stawy rybne w starorzeczu Bugu na skraju somiankowskiego lasu. Rodzina Muellerów uczestniczyła w ruchu oporu organizowanym na tych terenach przez ich zięcia Witolda Szaniawskiego, ps.Luśnia, dowódcę II „Nadbużańskiego” dywizjonu 7 pułku Ułanów Lubelskich AK. Władysław Mueller aresztowany przez Niemców zostaje wywieziony do Wyszkowa i tam w pobliskim lesie wraz ze Skarżyńskimi, właścicielami Rybienka rozstrzelany.
Po wejściu Rosjan dekretem PKWN majątek zostaje rozparcelowany pomiędzy byłych pracowników folwarcznych i miejscowych rolników.
Historia dworu
Dwór somiankowski pobudowany został w pierwszej połowie XIX wieku, według projektu wybitnego architekta i teoretyka architektury Adama Idźkowskiego (1798–1879). Możliwe, że na pozostałościach starszej budowli.
Parterowy, z dwoma piętrowymi skrzydłami, neoklasycystyczny mający ryzalit we frontowej elewacji, jońskie pilastry podtrzymują stylizowane belkowanie zwieńczone klasycznym trójkątnym naczółkiem z półkolistym oknem w tympanonie. Od południa w elewacji ogrodowej wysunięty wieloboczny ryzalit. Dach dwuspadowy w części centralnej oparty na ścianie kolankowej. Architektonicznym urozmaiceniem dworu w Somiance są oryginalne piętrowe skrzydła, wschodnie skrzydło dworu z manieryczną dekoracją w postaci boniowanych pilastrów zwieńczonych rzeźbionymi, okrągłymi kwiatonami na wysuniętych gzymsach. Zachodnie skrzydło z identycznymi podziałami będące otwartą loggią zostało spalone w 1945 r. i czeka na odbudowę.
Dekoracja ta mieściłaby się dobrze w bujnej wyobraźni Adama Idźkowskiego, który stworzył projekty mauzoleum Napoleona i pałac na wystawę powszechną w Londynie (oba projekty niezrealizowane), jak i sporządzić maszynkę do rachunków, wzniósł w Skierniewicach dworzec kolejowy w stylu mauretańskim oraz w formach ekspresyjnego neogotyku przebudował fasadę katedry św. Jana w Warszawie. Idźkowski jest autorem jednej z najwspanialszych, jeśli nie najpiękniejszej rezydencji Mazowsza – palladiańskiego pałacu-willi w Szczawinie. (za Piotr Libicki).
Odbudowa i rekonstrukcja
Essowie po odzyskaniu swojego przedwojennego, rodzinnego domu na początku lat 90’tych XX w. kupują od przedwojennych właścicieli resztówkę w postaci dworu i otaczającego go parku w Somiance.
Dwór odbudowany został w latach 1996-2001. Co istotne, zachowana została ciągłość prawa własności. Przywrócony został pierwotny, XIX wieczny podział pomieszczeń a w całkowicie zniszczonych wnętrzach stosując oryginalną XIX wieczne metody, zrobione zostały nowe podziały architektoniczne i wewnętrzna sztukateria. Prace zostały wykonane przez Wiesława Winklera, rzeźbiarza i sztukatora, wieloletniego konserwatora rzeźby w Łazienkach Królewskich za czasów prof. Marka Kwiatkowskiego. Wcześniej rzeźbiarza, sztukatora i konserwatora rzeźby, czynnego przy odbudowie sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie.
Od tego czasu Dwór w Somiance wrócił do swojej pierwotnej funkcji domu rodzinnego i taki trwa po dziś dzień. Otwarty na wieś, wspiera miejscowe Koło Gospodyń Wiejskich, Szkołę Podstawową w Somiance i wszelakie aktywności kulturalne i historyczne. Ma swój autentyczny i wyjątkowy klimat.
